Genale-Dawa is coming

Amen Teferi

Ethiopia has abundant water resources, yet it has repeatedly suffered from drought and the aridity of much of its land. Very little has been done to date in harnessing the country’s water resources as engines to propel national economic and social development and these resources are yet to contribute more than a fraction of their potential to achieving the national economic and social development goals.

Ethiopia is naturally endowed with water resources that could easily fulfill its domestic requirements for irrigation and hydropower, if sufficient financial resources can be made available.  Ethiopia has the potential to generate 50,000 MW from hydropower, 1.3 million MW from wind and more than 10,000 MW of geothermal energy.

The Federal Democratic Republic of Ethiopia has begun to take systematic measures towards a more fruitful utilization of the country's water resources. The Federal Government published the Ethiopian Water Resources Management Policy in 1999 as an essential national policy document to steer the development and management of the country’s water resources.

This was followed by the preparation of a National Water Strategy providing a roadmap to translate the policy into action. Last in the series was the preparation of Water Sector Development Program (WSDP). It defines concrete interventions in terms of projects and programs to achieve the water policy objectives, using the guidelines set under the national strategy.

The Genale Dawa III dam is part of the ten years Water Sector Development Program of the country that envisioned constructing the mega hydropower project. The nation is suffering from chronic power shortages and thus government plans to meet future needs with the construction of several mega-dams within 10 years. The Genale Dawa III dam is part of the ten years Water Sector Development Program of the country that envisioned constructing the mega hydropower project.

Launched six years ago, now the construction of spillway, powerhouse, and a 12.4 km tunnel is completed. The Genale Dawa III dam will contribute 254 MW to the national grid. The Genale Dawa III is a 110 meter high and 426 meters long. The Genale Dawa III hydropower dam has the capacity to hold 2.57 billion cubic meters of water and generate 254MW.

The Genale-Dawa III Dam will regulate river flows downstream to the Genale-Dawa V project and Genale-Dawa VI, ensuring that the river will become a reliable power source. Genale-Dawa III Dam is expected to boost an increase in energy exports to neighboring Kenya.

Now Genale Dawa III dam is near completion. This project on the Genale-Dawa River is built at a cost of $451mn and it will raise the country's electricity installed generating capacity to 4,541MW.

Minister of Water, Irrigation and Electricity minister, Dr Sileshi Bekele, recently announced that the project is 91 per cent completed and the electrical and mechanical works which allow the dam to generate power are progressing well. The construction of a spillway, powerhouse, a 12.4 km tunnel are among the works that have been finished, said the minister.

Genale Dawa III Hydroelectric Project is one of the largest hydropower dam projects currently being undertaken by Ethiopian Electric Power (EEP). It is being designed and constructed by the Chinese Corporation, CGGC with MWH undertaking the role of Owner’s Engineer.

Ethiopia is currently pushing to grow its economy and improve the living standards of its population by developing its large potential for hydropower to drive an increase in trade and industry and provide electricity to rural communities.  Ethiopian Electric Power (EEP) is set to erect two hydro-electric dams on the Genale-Dawa and Dabus rivers. Upon completion, they will have a 672mw combined energy generation capacity. This will be a sizeable contribution to the existing 5,000mw circulating in the national grid.

The Ethiopian government has prepared the “Genale-Dawa River Basin Integrated Resources Development master Plan.” The master plan which would contribute to the sustainable development and poverty reduction in the Genale Dawa River Basin and which makes optimum use of all natural, physical, human and animal resources with minimum possible adverse environmental impact.

The Genale Dawa River is a perennial river in southeastern Ethiopia. Rising in the mountains east of Aleta Wendo, the Ganale flows south and east to join with the Dawa at the border with Somalia to become the Jubba.

The Genale has a total length of 858 km of which 480 km are inside Ethiopia. Genale Dawa River is historically important because it served as the boundary between Sidamo and Bale provinces. The confluence of the Genale Doria with the Dawa is notable as the starting point for the boundary between Ethiopia and Kenya to the west, and the starting point for the boundary between Ethiopia and Somalia to the east.

Genale-Dawa is coming

 

Amen Teferi

Ethiopia has abundant water resources, yet it has repeatedly suffered from drought and the aridity of much of its land. Very little has been done to date in harnessing the country’s water resources as engines to propel national economic and social development and these resources are yet to contribute more than a fraction of their potential to achieving the national economic and social development goals.

Ethiopia is naturally endowed with water resources that could easily fulfill its domestic requirements for irrigation and hydropower, if sufficient financial resources can be made available.  Ethiopia has the potential to generate 50,000 MW from hydropower, 1.3 million MW from wind and more than 10,000 MW of geothermal energy.

The Federal Democratic Republic of Ethiopia has begun to take systematic measures towards a more fruitful utilization of the country's water resources. The Federal Government published the Ethiopian Water Resources Management Policy in 1999 as an essential national policy document to steer the development and management of the country’s water resources.

This was followed by the preparation of a National Water Strategy providing a roadmap to translate the policy into action. Last in the series was the preparation of Water Sector Development Program (WSDP). It defines concrete interventions in terms of projects and programs to achieve the water policy objectives, using the guidelines set under the national strategy.

The Genale Dawa III dam is part of the ten years Water Sector Development Program of the country that envisioned constructing the mega hydropower project. The nation is suffering from chronic power shortages and thus government plans to meet future needs with the construction of several mega-dams within 10 years. The Genale Dawa III dam is part of the ten years Water Sector Development Program of the country that envisioned constructing the mega hydropower project.

Launched six years ago, now the construction of spillway, powerhouse, and a 12.4 km tunnel is completed. The Genale Dawa III dam will contribute 254 MW to the national grid. The Genale Dawa III is a 110 meter high and 426 meters long. The Genale Dawa III hydropower dam has the capacity to hold 2.57 billion cubic meters of water and generate 254MW.

The Genale-Dawa III Dam will regulate river flows downstream to the Genale-Dawa V project and Genale-Dawa VI, ensuring that the river will become a reliable power source. Genale-Dawa III Dam is expected to boost an increase in energy exports to neighboring Kenya.

Now Genale Dawa III dam is near completion. This project on the Genale-Dawa River is built at a cost of $451mn and it will raise the country's electricity installed generating capacity to 4,541MW.

Minister of Water, Irrigation and Electricity minister, Dr Sileshi Bekele, recently announced that the project is 91 per cent completed and the electrical and mechanical works which allow the dam to generate power are progressing well. The construction of a spillway, powerhouse, a 12.4 km tunnel are among the works that have been finished, said the minister.

Genale Dawa III Hydroelectric Project is one of the largest hydropower dam projects currently being undertaken by Ethiopian Electric Power (EEP). It is being designed and constructed by the Chinese Corporation, CGGC with MWH undertaking the role of Owner’s Engineer.

Ethiopia is currently pushing to grow its economy and improve the living standards of its population by developing its large potential for hydropower to drive an increase in trade and industry and provide electricity to rural communities.  Ethiopian Electric Power (EEP) is set to erect two hydro-electric dams on the Genale-Dawa and Dabus rivers. Upon completion, they will have a 672mw combined energy generation capacity. This will be a sizeable contribution to the existing 5,000mw circulating in the national grid.

The Ethiopian government has prepared the “Genale-Dawa River Basin Integrated Resources Development master Plan.” The master plan which would contribute to the sustainable development and poverty reduction in the Genale Dawa River Basin and which makes optimum use of all natural, physical, human and animal resources with minimum possible adverse environmental impact.

The Genale Dawa River is a perennial river in southeastern Ethiopia. Rising in the mountains east of Aleta Wendo, the Ganale flows south and east to join with the Dawa at the border with Somalia to become the Jubba.

The Genale has a total length of 858 km of which 480 km are inside Ethiopia. Genale Dawa River is historically important because it served as the boundary between Sidamo and Bale provinces. The confluence of the Genale Doria with the Dawa is notable as the starting point for the boundary between Ethiopia and Kenya to the west, and the starting point for the boundary between Ethiopia and Somalia to the east.

ጊዜ የለንም!

ወንድይራድ  ኃብተየስ

የኢትዮጵያ ህዝብ ቀንደኛ ጠላቱን በመለየቱ ድህነትን ለማጥፋት ቀና ደፋ እያለ ይገኛል። አስተማማኝ የኢኮኖሚ መሠረት ያላት አዲሲቷን ኢትዮጵያ ለመገንባትም  ቆርጦ ተነስቷል፡፡ ባለፉት ሁለት አሥርት ዓመታት የተመዘገቡትን የልማት ውጤቶችና የተገኙ መልካም ተሞክሮዎችን በማስፋት ብሎም ሙሉዕ ለውጥ በማምጣት ሂደቱ ቀጣይነት እንዲኖረው ሰፊ ጥረቶች እየተካሄዱ ናቸው። በተለይም መንግሥት ሁለተኛውን የአምስት ዓመታት ለመተግበር ለነደፈው የዕድገትና ትራንስፎርሜሽን ዕቅድ ትግበራ ህዝቡ ሰፊ ተሳትፎ በማድረግ ላይ ይገኛል።

አገሪቱ በከፍተኛ ደረጃ እየተገበረቻቸው ካለችው ሜጋ ፕሮጀክቶች መካከል የስኳር ልማት ፕሮጀክት ተጠቃሽ ነው። ትህም አገሪቱ በአምስት ዓመቱ የዕድገትና ትራንስፎርሜሽን እቅድ ልትተገብራቸው ከያዘቻቸው ዐበይት የልማት ፕሮጄክቶች መካከል አንዱ ነው፡፡ በዚህ ዘርፍ አሥር ፋብሪካዎችን ለማቋቋም እቅድ ተይዞ እየተሰራ ይገኛል። አገሪቱ የስኳር ምርትን በከፍተኛ ደረጃ ለማምረት የሚያስችል አቅም እንዳላት በጥናት ተረጋግጧል፡፡ ይህንን ሃብቷን በመጠቀም በቂ የስኳር ምርትን በማምረት የህዝቧን ፍላጎት ማሟላትና ከህዝቡ ፍላጎት የተረፈውን ለውጪ ገበያ በማቅረብ የውጭ ምንዛሪን ማስገኘት የሚያስችላት ስትራቴጂ ነድፋ በመሥራት ላይ ትገኛለች፡፡  

ከነዚህም አንዱ የሆነው የወልቃይት ስኳር ልማት ፕሮጀክት ሥራው እየተካሄደ ይገኛል። ፕሮጀክቱ በአካባቢው ሊያደርስ ስለሚችለው ጉዳትና ስለሚያስገኘው ጠቀሜታ በተገቢው ተጠንቷል። ከአካባቢው ነዋሪዎች ጋርም በፕሮጀክቱ አስፈላጊነትና በአፈጻፀሙ ሂደት ዙሪያ በቂ ውይይት ተካሂዷል። ህዝቡም ስለ ስኳር ልማቱ  ጠቀሜታ በበቂ ደረጃ ግንዛቤ ተይዟል።    

ልማቱ ሰፊ የሥራ እድል ከመፍጠሩም ባሻገር በቂ መሠረተ ልማት በአካባቢው እንዲዘረጋ ያግዛል። የአካባቢው ኅብረተሰብ የ24 ሰዓታት የመብራት አገልግሎትንም ያገኛል። የስልክ አገልግሎት ሽፋንም በዚያው መጠን ያድጋል። ትምህርት ቤቶችና የጤና ተቋማትም ይስፋፋሉ። አርሶ አደሩ የመስኖ ልማት ተጠቃሚ ይሆናል – በዚህም ምርታማነቱ ይጨምራል።

ከዚሁ ጎን ለጎን ደረጃውን የጠበቀ ዘመናዊ መንገድ ስለሚገነባና የህዝብ ማመላለሻ አገልግሎት ስለሚስፋፋ አርሶ አደሩ ምርቱን በቀላሉ ለገበያ በማቅረብ ተጠቃሚ ይሆናል። አካባቢውም ከገጠርነት ወደ ከተማነት ይቀየራል። ይህ ለወልቃይት  ሆነ ለሌላው የኢትዮጵያ ህዝብ ግልጽ ነው። ከኅብረተሰቡ ጋር ከተደረጉ ተከታታይ ውይይቶች ለመገንዘብ የተቻለውም ይኼው ነበር። ከዚህ ጋር ተያይዞ የአካባቢው ህዝብ ልማቱን ለማፋጠን ያላሰለሰ ጥረት እያደረገ ይገኛል።

ሐቁ ይህ ሆኖ ሳለ የከሰሩ ፖለቲከኞች እና የሰብዓዊ መብት ተቆርቋሪዎን ነን ባዮች እንደተለመደው  ልማቱ ህዝብን አይጠቅምም የሚል ጭፍን  ዘመቻ ጀምረዋል። ምንጊዜም የኢትዮጵያ ልማት፣ ሠላምና መረጋጋት የማይፈልጉ እነዚህ አካላት  መንግሥት ለስኳር ልማት ፕሮጀክት ሲል የዋልድባን ገዳም አፈረሰው እያሉ ሲወተውቱ ነበር – ያኔ። መንግሥት የአካባቢውን ህዝብ ሳያማክር ነዋሪውን በግዳጅ ከቀየው  እያስነሳ ነው በማለትም ሲወነጅሉ ሰንብተዋል – ያኔ። የገዳሙ መነኮሳትም ታሰሩ እያሉ ህዝበ ክርስቲያኑን ለማደናገርና ከመንግሥት ጋር ለማጋጨት  የተንቀሳቀሱበትም ጊዜ ነበር – ያኔ።      

የዋልድባ ገዳም የኢትዮጵያ ህዝብ ገዳም ነው። የተከበረና የተቀደሰ የእምነት ሥፍራ ነው። በቦታው የሚያገለግሉ መነኮሳትም የተከበሩና የበቁ የኃይማኖት አባቶች ናቸው፡፡ በኢትዮጵያ የተረጋገጠው የኃይማኖት ነጻነት ተጠቃሚ ከሆነው የኢትዮጵያ ህዝብ አንድ አካል የሆነው የወልቃይት አካባቢ ህዝብም የኃይማኖት ነጻነቱ የተጠበቀ ነው። በመሆኑም ገዳሙን የሚነካበት አካል የለም። የስኳር ልማቱ ገዳሙን አይነካም። ገዳሙ የበለጠ ተከልሎና ተከብሮ ይኖራል። እሰካሁን በነበረበት ሁኔታ ኃይማኖታዊ ተልዕኮውን  ያከናውናል።

የወልቃይት አካባቢ ህዝብም ሆነ የዋልድባ ገዳም ማኅበረሰብ የስኳር ልማት ፕሮጀክቱ ለአካባቢው ህዝብ ያለውን ጠቀሜታ በመረዳት ከመንግሥት ጋር ተባብረው ለፍጻሜው የበኩላቸውን እገዛ በማድረግ ላይ ይገኛሉ። ከቀበሌያቸው ለሚነሱ አንድ ሺህ ለሚጠጉ ነዋሪዎች ለመኖሪያ በመረጡት ቦታ ተለዋጭ መንደሮች እየተገነቡ ነው። በእነዚህ መንደሮች አስፈላጊው መሠረተ ልማት እየተሟላ ይገኛል። በመስኖ የሚለማ የእርሻ ቦታም ይሰጣቸዋል። ከዚሁ ጋር ተያይዞ የዋልድባ ገዳም መነኮሣት ለእርሻ ይጠቀሙበት ከነበረው ቦታ ወደ ፕሮጀክቱ ለሚገባው የተወሰነ ቦታም ተለዋጭ በመስኖ የሚለማ የእርሻ ቦታ ይሰጣል። ስለዚህ ህዝቡን ለመጥቀም የሚገነባው የስኳር ልማት ህዝቡን ለመጉዳት እንደተደረገ በማስመሰል ህቡዕ የፖለቲካ አጀንዳን ማስፈፀሚያ ሊሆን አይገባም።

የከሰሩ ፖለቲከኞች መንገድ ላይ እንደመሸባቸው አላወቁም እንጂ ህዝቡ የሚጠቅመውንና የሚጎዳውን ለይቶ አውቋል። ልማቱን ለማደናቀፍ የሚንቀሳቀስ  ማንኛውንም አካል የሚቀበልበት ሁኔታ አክትሟል። በኃይማኖት ሽፋን የወልቃይትን ህዝብ ለማወናበድ ከንቱ ልፋት መሆኑ ያልገባቸው ፖለቲከኞች ማወናበዱን ቢቀጥሉበትም ጆሮውን ነፍጓቸዋል – አይሰማቸውም።  

እነዚህ ወገኖች የኢትዮጵያ ሠላም፣ ዴሞክራሲና ልማትን ለማደናቀፍ የማይሞከር ነገር መኖር የለበትም ከሚል እምነት በመነሳት ሲሆን ሌላው ደግሞ  በሌሎች አገራት የሚኖሩ የእምነቱ ተከታዮች ላይ ቅሬታን ለማጫር የሚያደርጉት ጥረት ነው። የኢትዮጵያ ዕድገት እንደ እግር እሣት የሚያንገበግባቸው አካላት ተስፋ ሳይቆርጡ ሥልታቸውን እየቀያየሩ ሠላም የማደፍረስ ተግባራቸውን አሁንም ቀጥለውበታል። አሁን ሰሞን በቤንሻንጉል ጉሙዝ በህዳሴው ግድብ ላይ ጥቃት የመፈፀም ተልዕኮ ይዘው የከሸፈባቸው ፀረ ልማት ኃይሎች ለዚህ ጥሩ ማሣያዎች ናቸው።

የከሰሩ ፖለቲከኞች ኃይማኖትን ለድብቅ የፖለቲካ አጀንዳ ማስፈፀሚያ  በመሣሪያነት መጠቀምን ለምን መረጡ? ተግባራቸው በተደጋጋሚ እየተጋለጠ ለምን መቋጫ አላገኘም?  አማኞች እምነቱ ከሚያዘው ውጭ የተለያየ እንቅስቃሴ ሲያጋጥማቸው ለምን አፋጣኝ ርምጃ አይወስዱም? የሚሉትንና ተዛማጅነት ያላቸው ሌሎች ጥያቄዎችን መመለስ ተገቢነት ይኖረዋል።

እነዚህ የከሰሩ ፖለቲከኞች ኃይማኖትን በመሣሪያነት መጠቀም የፈለጉበት ምክንያት የኢትዮጵያ ህዝብ ለኃይማኖቱ ቀናኢና ለእምነቱ ሟች መሆኑን ስለሚያውቁ ነው። የእስልምናም ሆነ የክርስትና ኃይማኖት አማኞች ለለኃይማኖታቸው ህወታቸውን አሳልፈው ለመስጠት እንደማያመነቱ በመገንዘብ ነው። ከዚህ አንጻር ኃይማኖታዊ የመሰሉ ጥያቄዎችን በማንሳት አማኞች ውስጥ ሰርጎ በመግባት በመርዝ የተለወሰ ማር ለማጉረስ ጥረት ማድረግ ያዋጣል የሚል እምነት በማሳደራቸው ነበር። ሌላው ደግሞ በኃይማኖት ምክንያት የሚነሱ ግጭቶች መቋጫ አይኖራቸውም የሚል እምነት በማሳደራቸውና ህዝቡን መቋጫ ወደሌለው ግጭትና ሁከት ለማስገባት በማቀድ ነው።  ለዚህም ነው አንድ ጊዜ በእስልምና ኃይማኖት በሌላ ጊዜ ደግሞ በክርስትና ኃይማኖት ሽፋን እየተንቀሳቀሱ የሚገኙት።

ሁኔታው በተደጋጋሚ እየተነሳ ያለበት ሁኔታ ቢኖርም እነዚህ ፖለቲከኞች የሚያነሷቸው ኃይማኖት አዘል ጥያቄዎችና የሚያደርጓቸው ኃይማኖት ለበስ እንቅስቃሴዎች በጥንቃቄ የተቃኙ በመሆናቸው መቋጫ አልተገኘላቸውም። ትክክለኛ የኃይማኖት ጉዳይ መስለው እንዲታዩ በየወቅቱ ከሚከሰቱ ሁነቶች ጋር እያቆራኙ ከማቅረባቸው በላይ በእያንዳንዱ እምነት ውስጥ ለተሰገሰጉ አባሎቻቸው ከፍተኛ ገንዘብ በመመደብ አንዳንድ ፈሪሃ ፈጣሪ የራቃቸውን  አማኞች  በገንዘብ ኃይል በማታለል የእነሱን ፍላጎት እንዲያራምዱ ስለሚያደርጉ ነው።

ምንም እንኳን በተለያየ ጊዜ ያነሷቸው ጥያቄዎች ኃይማኖታዊ ተልዕኮ እንደሌላቸው እርቃናቸው የወጡበት ሁኔታ ቢኖርም ከውጭ በሚያገኙት ከፍተኛ የገንዘብ ድጋፍ በመታገዝ የተለያዩ እቅዶችን በመንደፍና ሥልታቸውን በመቀያየር  አፍራሽ ተልዕኳቸውን ለማሳካት ጥረት ስለሚያደርጉ መቋጫ የለሽ ሆኗል።

በየወቅቱ ከሚከሰቱ ሁነቶች ጋር ነገሮችን በማዛመድ የተለያየ ኃይማኖት ለበስ የፖለቲካ እንቅስቃሴዎችን ሲያደርጉ አማኙ ኅብረተሰብ ከወቅቱ ሁኔታ ጋር የተዛመደውን ነገር እውነት መስሎ ስለሚታየው እውነታው እስኪወጣ ድረስ በቀናኢነት ስለሚቀበል  ነው። ህዝበ ሙስሊሙም ሆነ ህዝበ ክርስቲያኑ ማንኛውም ነገር ከፈጣሪ መሆኑን ያምናል።

ክፉ የሚሰራ ዋጋውን ከፈጣሪ ያገኛል የሚል እምነት ስላለው ይታገሳል። የሚነሳው ነገር ኃይማኖታዊ ሽፋን የለበሰ ፖለቲካ በመሆኑ ግን አንድ ጊዜ ተነስቶ የሚቆም አይሆንም። በተደጋገመ ቁጥር ኃይማኖታዊ ሥርዓቱንና አስተምህሮ እየሳተ ወደዋና ዓላማው መግባት ይጀምራል። ውሎ ሲያድርም ኃይማኖታዊ ተልዕኮ እንደሌለው  ፈጦ ይወጣል። በተለያየ ጊዜ በኃይማኖት ሽፋን የተደረጉ ሙከራዎች ውጤት የሚያሳየውም ከዚህ የተለየ አይደለም።

የክርስትናም ሆነ የእስልምና ኃይማኖቶች አስተምህሮ እንደሚያስቀምጠው አንድ ሰው ለሁለት አለቆች ወይም ጌቶች መገዛት አይቻልም። ገንዘብንና ፈጣሪን አጣምሮ መውደድ አይቻልም። ለገንዘብ ያደረ አምላክን ትቷል፤ ገንዘብን የናቀ አምላክን ወዷል። አንዳንድ አማኞች ለገንዘብ በመገዛት ሌላውን  አማኝ ለማሳመን ጥረት ስለሚያደርጉ የኃይማኖቱ ተከታዮች የጉዳዩን ውስጠ ምስጢር ለማወቅ ጊዜ ይወስድባቸዋል። ለጊዘውም ቢሆን በፈጣሪ ስም የሚመጣ በመሆኑ ይቀበሉታል።

ተስፋ የቆረጡ ፖለቲከኞች ኃይማኖትን በሁለት መልክ ይፈልጉታል። አንደኛው በኃጥያትና በክፋት የተጨማለቀ ህሊናቸውን ትንሽ ለማሳረፍ ያስችለናል ከሚል  እምነት  ነው፤ ሌላው ደግሞ በዚያ ለኃይማኖቱ ቀናኢ የሆነ ህዝብ በሚሰበሰብበት የተቀደሰ ሥፍራ ኃይማኖት ለበስ ህቡዕ አጀንዳቸውን ተግባራዊ ለማድረግ ያግዘናል ብለው ስለሚያምኑ ነው።

ዓላማው የአገሪቱን ሠላም በማደፍረስ በግርግር ለመጠቀም መሞከር ነው። የከሰሩ ፖለቲከኞች ከኃይማኖትና ከጽንፈኝነት የሚቆራኙትም ከዚህ አንጻር ነው። ተስፋ የቆረጠ አጥፍቶ መጥፋትን ይመርጣል። ሌላውንም ይዞ መሞትን ይመኛል። የሚታየው ህይወትም ሆነ ብሩህ ነገር የለም። እኛ ግን ሥራ ላይ ነን – ጊዜ የለንም! ሁሉም ነገር ጨለማ ነው። ጨለማውን ግን ብቻውን ለመጋፈጥ አቅምና ሥነ ልቦናዊ ጥንካሬ አይኖረውም። ይህ በውስጥ ከሰነቀው ህቡዕ አጀንዳ ጋር ሲጣመር የጥፋት መንገድን መከተል ዓይነተኛ ስትራቴጂ አድርጎ ይጠቀማል። "እኔ ከሞትኩ ሰርዶ አይብቀል!" አይደል ተረቱ።

የ“…መንግሥት አሰራቸው” ነገረ- ዲስኩር

                                                   ዘአማን በላይ

ይህ የማወጋችሁ ጉዳይ መነሻው የአንድ ወዳጄ ነው። ቦታው በአንድ የኦሮሚያ አካባቢ ነው—ከጥቂት ዓመታት በፊት የሆነ። ነገሩም ወዲህ ነው።…አንድ የኦሮሞ ፌዴራላዊ ኮንግረስ አባል ሚስታቸውን ክፉኛ ይደበድቧቸዋል። ከባድ ጉዳትም ያደርጉባቸዋል— የግራ አይናቸውን ከጥቅም ውጪ በማድረግ። ተበዳይ ሚስትም ሁኔታውን በአካባቢው ለሚገኘው የሴቶች ጉዳይ ፅህፈት ቤት ያስረዱና “የፍትህ ያለህ…ህግ ይፍረደኝ!” በማለት ‘አቤት’ ይላሉ። ታዲያ ፅህፈት ቤቱ ጉዳዩን ለዐቃቤ ህግ ያስተላልፈዋል። ዐቃቤ ህግም ጉዳዩን ባለቤት ለሆነው ፍርድ ቤት ክስ መስርቶ ያቀርባል— ድርጊቱ ሲፈፀም የነበሩ የዓይን እማኞችን በመቁጠር።    

ተከሳሽ ባልም ህግ ፊት ቀረቡ። ዳኞች የእምነት ክህደት ቃል ተቀበሉ። የክሱን ጭብጥ መረመሩ፡፡ የግራና ቀኙን ክርክርም በጥሞና አደመጡ፡፡ በአጭር ጊዜ ውስጥም ተከሳሹ ላይ የእስራትና የገንዘብ ቅጣት ብይን ሰጡ፡፡….ታዲያ የወጉ ባለቤት የሆነው ወዳጄ በዳኞቹ የተሰጠው የጥፋተኝነት ብይን አላስደመመውም። ይልቁንም አግራሞት ያጫረበት ጉዳይ በባለቤታቸው ላይ አካል የማጉደል ወንጀል የፈፀሙትን ታሳሪ ለመጠየቅ ወደ ማረሚያ ቤት ሲሄድ ግለሰቡ የሰጡት ምላሽ ነው። ፍርደኛው ባልም ለወዳጄ እንዲህ አሉት—“ለመታሰሬ ምክንያቱ መንግሥት ነው።”….

እርግጥም ይህን ምላሽ ያዳመጠው ወዳጄ ጆሮውን ማመን አልቻለም። ደግሞም ጠየቃቸው። ሰለሰም። ግለሰቡ ግን ‘ወይ ፍንክች የአባ ቢላዋ ልጅ’ በማለትየሰጡት ምላሽ አንድ ብቻ ነው። እናም ደጋግመው የታሰሩበትን “ጥብቅ ምስጢር” ወደ ጠያቂያቸው ወዳጄ ጆሮ ቀረብ በማለት ተናገሩ—ለመታሰራቸው ምክንያት መንግስት መሆኑን አፅንኦት በመስጠት። ምንም እንኳን ይህን ፅሑፍ የሚያነብ ሰው ወጉን ለምን እንዳነሳሁት ሊገምት ቢችልም፤ ወጉን አስታውሼ ለፅሑፌ መንደርደርያ ያደረግኩት ግን ጭፍን ጥላቻ ምን ያህል ርቀት ሊጓዝ እንደሚችል ለማሳየት መሆኑን መገንዘቡ አይቀርም።

አዎ! መንግስት በባልና ሚስት የግል ጠብ ውስጥ በምንም ዓይነት ሁኔታ ሊገባ አይችልም። የጭፍን ጥላቻ መንገድ ግን ሚዛናዊነትን አያውቅም። ይሉኝታም የለውም። ጥላቻውን መግለፅ እስከቻለ ድረስ ሁሉንም ነገር በተጠይው ላይ ለማላከክ ወደ ኋላ አይልም። እንዲህ ዓይነቱ ሁሉንም ነገር በመንግስት ላይ የመደምደም አባዜ ያለባቸው ሰዎች በእግራቸው እየተጓዙ ሳለ በአጋጣሚ መንገድ ላይ እንቅፋት ቢመታቸው፤ መንግስት እንቅፋቱ እንዲመታቸው ሆን ብሎ መንገድ ላይ ያስቀመጠው የሚመስላቸው ናቸው። እርግጥም “…የመንግሥት አሳሰረኝ ወይም አሳሰረው” ትረካ ከዚህም አልፎ ባህር በመሻገር ለፅንፈኞች የአሉባልታ ማድመቂያና በመሆን ሲነገር መስማትና ማንበብ አዲስ ነገር አይደለም። በየቀኑ የምንሰማው ዕውነታ ነውና።

ይህ የ“…መንግሥት አሰራቸው” ልቦለዳዊ ትርክት ነገር ወደ ፕሬሱ ዓለም ጋዜጠኞች ሲመነዘር፤ ጋዜጠኞቹ የትኛውንም ህግ ተላልፈው ቢገኙ ጥፋታቸውን ለመሸሸግ “…መንግሥት አሳሰረኝ” ይላሉ።… ራሳቸውን ‘አምኒስቲ አነትርናሽናል’፣ ‘ሂዩማን ራይትስ ዎች’፣ “ሪፖርተርስ ዊዝ አውት ቦርደርስ’…ወዘተ እያሉ ለሚጠሩ ተቋማት። በህግ ጥላ ስር ያሉት ጋዜጠኞችም ለጠያቂዎቻቸውና ምናልባትም በሚዲያ ሙያቸው የሀገሪቱን ህጎች እንዲተላለፉ ለሚገፋፏቸው ለእነዚህ ፅንፈኛ ተቋማትም ወደ ጆሯቸው ቀረብ በማለት “የመንገስትን አሳሪነት” ይነግሯቸዋል።

ታዲያ እነዚህ ቀደም ሲል የጠቀስኳቸው፣ በተለያዩ ምግባረ ሰናይ ድርጅቶች ስም የሚንቀሳቀሱና ለሰዎች በአጠቃላይ፣ ለጋዜጠኞች ደግሞ በተለይ ቆመናል በማለት በክቡሩ የሰው ልጅ ስም ለመቆመር በሚሹ “የርዕዩተ-ዓለም ሲራራ ነጋዴዎች” ይህን “ጥብቅ ምስጢር” በመያዝ በመንግስት ላይ በዙር የቅብብሎሽ ሪፖርት ጋጋታን ያዥጎደጉዳሉ—“…መንግሥት አሰራቸው” እያሉ። ጉዳዩን ይበልጥ ለማሳመርም ‘መንግሥት ሆን ብሎ የሀገሪቱን የፕሬስ ነፃነቱን እያፈነው ነው’ የሚል እውነት መሳይ ቅጥፈትንም ያክላሉ።

ግና ይህ በየሁለት ወሩ፣ ከበዛም በየሶስት ወሩ እንደ ቤተክርስቲያን ስዕለት በእነዚህ ፅንፈኛ ሃይሎች የሚቀርበው ‘የፕሬስ ነፃነት ታፈነ’ ነገር ምላሽ የሚያስፈልገው ይመስለኛል። የ“መንግስት አሰራቸው” ነገር ማጠንጠኛው ይኽው ሀገሪቱ ያላፈነችው የፕሬስ ነፃነት ነውና። እናም ወደ እውነታው ጓዳ በሚከተለው ሁኔታ መዝለቅ፤ የባለቤታቸውን አካል በድብደባ እንዳጎደሉት ሰውዬ ‘ለእስር ሁሉ ምክንያቱ መንግሥት ነው’ የሚለውን ርዕዩተ-ዓለማዊ ጭፍን ጥላቻ ያስተካክለዋል ብዬ አስባለሁ። 

የታሪክ ድርሳኖች እንደሚያስረዱት ሀገራችን ካሳለፈቻቸው መንግሥታት ውስጥ፤ እንደ ዛሬው የኢፌዴሪ መንግሥት ሃሳብን በነፃነት የመግለፅ መብት ህገ-መንግሥታዊ ዋስትና እንዲኖረው የታገለና እውን እንዲሆንም ያደረገ ማንም የለም። ያለፉት መንግስታት በባህሪያቸው ፊውዳላዊና አምባገኖች በመሆናቸው ‘የፕሬስ ነፃነት’ የሚለው ቃል የሚያስደነግጣቸው ናቸው። እናም እንደ ኢፌዴሪ መንግስት ለፕሬሱ የነፃነት አውድ የታገለ፣ በተግባርም ነፃነቱ በዴክራሲያዊ መንገድ በሀገራችን ውስጥ እውን እንዲሆን በህ መንግስቱ ውስጥ ተካትቶ ዋስትና እንዲያገኝ ያደረገ የመንግሥት አወቃቀር አልታየም። እናም ይህን የፕሬስ ነፃነት ምህዳር እውን ያደረገ መንግሥት እንደምን ፕሬሱን ሊያፍን እንደሚችል ግልፅ አይደለም።   

በእኔ እምነት መንግሥት ሃሳብን በነፃነት የመግለፅ መብት ተግባራዊ ከሚሆንባቸው ወሳኝ መድረኮች አንዱ ፕሬስ መሆኑን የሚያምን ይመስለኛል። ለተፈፃሚነቱም በቁርጠኝነት እንደሚተጋም እንዲሁ። ከሁሉም በላይ የዜግነት መብቶችን ተግባራዊ ለማድረግና በመሰረታዊ ሀገራዊ ጉዳዮች ላይ ብሐራዊ መግባባት ለመፍጠር ፕሬስ ዓይነተኛ መሳሪያ መሆኑንም መረዳቱ የሚያጠያይቅ አይመስለኝም። ላለፉት 26 ዓመታት ገደማ ያከናወናቸው ተግባራት እነዚህን ሃቆች የሚያረጋግጡ ናቸውና። ይህ ማለት ግን በእነዚህ ዓመታት ውስጥ ችግሮች አልነበሩም ማለት አይደለም—እንደ ዴሞክራሲያዊ ስርዓት ጀማሪነታችን ተግዳሮቶች መኖራቸው የሚቀር አይደለም። ሆኖም እስካሁን የተሄደው ርቀት መንግስትን የሚያስመሰግነው እንጂ፤ በጭፍን ጥላቻ መንፈስ “ፕሬስን አፈነ’ የሚያስብለው አይመስለኝም።

ታዲያ እዚህ ላይ አንድ መሰረታዊ ዕውነታን ማንሳት የሚገባ ይመስለኛል። ይኽውም ፕሬስ በባህሪው የዴሞክራሲ ስርዓትን በመገንባት ረገድ ሊጫወት የሚችለው ከፍተኛና በጎ ሚና የመኖሩን ያህል፤ በሰላም፣ በልማትና በዴሞክራሲ ዓላማዎች ላይ ጉዳት ሊያስከትል የሚችል መሆኑን ነው። የኃላፊነት መንፈስ የማይሰማቸው አንዳንድ የፕሬስ ውጤቶች የህዝቦችን ኋላቀር ስሜቶች በመኮርኮት፣ ነገሮችን በማጋነን ወይም ፈጥሮ በማውራት መተላለቅን ለመፍጠር እንደሚችሉ ሩዋንዳ ውስጥ ከ800 ሺህ በላይ ዜጎችን ለህልፈተ-ህይወት ከዳረገው “ሬዲዮ ፍራንሲስ ኮሊንስ” ብዙ መማር የሚቻል ይመስኛል። ይህ የሬድዮ ጣቢያ የዚያች ሀገር ዜጎችን በመከፋፈልና እርስ በርስ በማጋጨት ለዘግናኝ እልቂት እንደዳረጋቸው የቅርብ ጊዜ ትውስታችን ነውና።

ያም ሆኖ ፕሬስ በባህሪው ይህን መሰሉ ችግር ያለበት መሆኑ ቢታወቅም፤ መንግስት ላለፉት 26 ዓመታት ገደማ በዘርፉ ሊፈጠር የሚችል ጉዳትን ለማስቀረት ሲል ጥቅሙን የሚገድብ አቅጣጫን አልተከተለም። ላድርግ ቢልም አይችልም—ህገ መንግስቱ ያግደዋልና። ከዚህ ይልቅ በእነዚህ ዓመታት ውስጥ ነፃና ጤናማ ፕሬስ እውን እንዲሆንና በዚህም የበሰለ ዴክራሲያዊ ስርዓት እንዲገነባ ብዙ ርቀት ተጉዟል። የዳበሩና ኃላፊነት የሚሰማቸው የግልና የመንግሥት ፕሬሶች እንዲኖሩ ለማድረግ የተካሄደው ሁለንተናዊ ጥረት የዚህ አባባሌ አስረጅ ነው። በፕሬስ ስራ ላይ የተሰማሩ ባለሙያዎች በቂና ትክክለኛ መረጃ እንዲያገኙ፣ ስራቸውንም ነፃና ጤናማ በሆነ አኳኋን እንዲያከናውኑ ለማስቻል የወጡ አዋጆች የጥረቱ ተጠቃሽ አንድ አካል ነው።

እርግጥ ይህን መሰሉ የሀገራችን ፕሬሶች ነፃና ጤናማ ሆነው እንዲያድጉና እንዲጎለብቱ በመንግሥት በኩል የሚወስዱት ቁርጠኛ አቋሞች፤ የሀገራችን ዴሞክራሲያዊ ስርዓት ስር እንዲሰድ ታልሞ የሚከናወን መሆኑን ለአፍታም ቢሆም ቆም ብሎ ማሰብ ያስፈልጋል። ሆኖም አሁንም የሚቀሩ ስራ መኖራቸው አይታበይም። መንግሥት በተለይም ከግሉ ፕሬስ ጋር ተቀራርቦ በመስራት ዴሞክራሲውን ለማጥለቅ ይበልጥ መትጋት ይኖርበታል። በእኔ እምነት ይህ የግሉ ፕሬስና የመንግስት ቅርርብ ምናልባትም የ“…መንግሥት አሳሰራቸው”ን ነገረ ትረካ ሊያስቀር ይችላል። እናም በቀጣዩቹ ጊዜያት መንግስት ለሌሎች የዴሞክራሲ ስርዓት ግንባታ ስራዎች ከሚሰጠው ትኩረት ባልተናነሰ መልኩ ለፕሬሱም አትኩሮት ሊሰጥ የሚገባ ይመስለኛል።  

በአጠቃላይ የኢፌዴሪ መንግሥት ከባህሪው በመነጨ የዴሞክራሲ ተቋማት እንዲያብቡና እንዲፈኩ የሚረባረብ እንጂ፣ እንዲጠወልጉ የሚሰራ አይመስለኝም። ራሱ እውን እንዲሆን የታገለለትን ሃሳብን በነፃነት የመያዝና የመግለፅ መብት መልሶ የሚደፈጥጥበት ባህሪያዊ ተፈጥሮም ሆነ እምነት ያለው አይመስለኝም። በመሆኑም ‘መንግስት የፕሬስ ነፃነትን ያፍናል’ የሚለው ርዕዩተ-ዓለማዊ ልቦለድ፤ በመግቢያዬ ላይ የጠቀስኳቸውና የሚስታቸውን አካል አጉድለው በህግ ጥላ ስር ከዋሉት ግለሰብ “ለመታሰሬ ምክንያቱ መንግስት ነው” ከሚለው የአራምባና ቆቦ “ምስጢራቸው” ተለይቶ የሚታይ የሚችል አይደለም።